Het docententekort is een groot probleem. Dat tekort is een direct aanleiding geweest voor het onderzoeksrapport naar alternatieve routes leraarschap informatica. Dit naar aanleiding van de bijzonder hoge tekorten aan leraren binnen dit vak, en de beperkte routes naar het eerstegraads leraarschap informatica. Het onderzoeksrapport is inmiddels gepubliceerd.
Korte samenvatting van de rapportage
In het onderzoek is gekeken naar of er onder lerarenopleidingen draagvlak is voor een rechtstreekse route naar het leraarschap Informatica. Informatica is namelijk een bijzonder tekortvak dat vooral in het eerstegraadsgebied (bovenbouw havo/vwo) wordt gegeven. Dit maakt het vervullen van vacatures voor het vak Informatica een grote uitdaging. Uit het onderzoek blijkt o.a. dat:
- Het draagvlak voor een rechtstreekse route naar het eerstegraads leraarschap Informatica voor de bovenbouw van het havo/vwo via de hbo-lerarenopleidingen (dus via een tweedegraadsopleiding leraar informatica) niet groot is.
- Uit het onderzoek kwam wel naar voren dat er draagvlak is voor het tweede deel van de route, namelijk de eerstegraads lerarenopleiding Informatica aan het hbo.
- Een andere kansrijke oplossing die door de lerarenopleidingen werd ingebracht, is het verkennen hoe het toelatingsbeleid vanuit de lerarenopleidingen voor het aantonen van de vakinhoud ruimer kan worden ingericht. Daarnaast zou ook gekeken kunnen worden wordt naar het verruimen aanbevolen van de kaders voor het zij-instroom in het beroep-traject.
Figuur 1 Huidige en mogelijk toekomstige route naar leraarschap Informatica. Grijs: doelgroepen, don-kerblauw: opleidingen aan de universiteiten, donkergroen: opleidingen aan het hbo, lichtgroen: opleidingen aan de hbo-lerarenopleidingen.
Achtergronden
De Nederlandse samenleving is in toenemende mate aan het digitaliseren en om deze omslag als maatschappij goed te kunnen volbrengen is het van groot belang dat er voldoende (toekomstige) professionals worden opgeleid die binnen het digitale domein aan de slag kunnen. Leerlingen moeten daarom onderwezen worden in de vaardigheden die hiervoor nodig zijn. Een belangrijk onderdeel is het aanbieden van Informatica binnen het havo/vwo. Informatica is echter geen onderdeel van het centraal examen. Dit houdt in dat een school niet verplicht is om het aan te bieden aan leerlingen. In de praktijk resulteert dit in het komen te vervallen van het vak Informatica als een school de vacature(s) voor Informaticadocent niet kan vervullen. Daarnaast wordt Informatica op veel scholen voor havo/vwo alleen in de bovenbouw aangeboden (hoewel dit wel degelijk ook mogelijk is in de onderbouw). Hierdoor is de arbeidsmarkt voor tweedegraads bevoegd Informaticadocenten beperkt. Het vervullen van vacatures voor leraren Informatica is een grote uitdaging. De vacaturedruk, die refereert naar de onvervulde vraag als percentage van de totale werkgelegenheid in fte ligt bij Informatica nu al op 22,6% en zal in 2032 op 61,4% liggen, het hoogst van alle vakken.
Om het huidige en toekomstige tekort aan Informaticaleraren te bestrijden heeft Dialogic voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap onderzocht of er onder de lerarenopleidingen draagvlak is voor een rechtstreekse route naar het leraarschap Informatica. Deze rechtstreekse route bestaat uit het creëren van een tweedegraads en eerstegraads lerarenopleiding Informatica aan het hbo (zie Figuur 1). Nu is het alleen mogelijk om een eerstegraads bevoegdheid Informatica te behalen via een universitaire educatieve master. De nieuwe route zou vooral interessant en toegankelijker moeten zijn voor havo- en vwo-scholieren die direct voor het leraarschap Informatica willen gaan en niet eerst een hbo- of wo-bachelor Informatica willen volgen.
Interviews
In de gesprekken met de lerarenopleidingen is naar voren gekomen dat het draagvlak voor een rechtstreekse route naar het eerstegraads docentschap Informatica voor de bovenbouw van het havo/vwo via de hbo-lerarenopleidingen niet groot is. Het gaat dan in het bijzonder om het draagvlak voor de beoogde tweedegraads lerarenopleiding Informatica aan het hbo. Er wordt namelijk verwacht dat er onvoldoende instroom zal zijn voor een dergelijke tweedegraads lerarenopleiding en dat de voorgenomen tweedegraads lerarenopleiding ook niet aansluit bij de beoogde doelgroep van havo- en vwo-scholieren. Uit het onderzoek kwam wel naar voren dat er draagvlak is voor het tweede deel van de route, namelijk de eerstegraads lerarenopleiding Informatica aan het hbo.
Mogelijke alternatieven
In het onderzoek zijn ook alternatieve oplossingen naar voren gekomen die ook zouden kunnen leiden tot meer eerstegraads bevoegde Informaticaleraren. Naast een eerstegraads lerarenopleiding Informatica aan het hbo, zou er ook een generieke eerstegraads lerarenopleiding in de Bètawetenschappen met een Informaticatrack opgezet kunnen worden. Deze generieke opleiding zou lijken op de universitaire master Leraar VHO in de Bètawetenschappen en is met name interessant voor hbo-instellingen die nu nog geen eerstegraads (bèta) lerarenopleidingen aanbieden. Een andere kansrijke oplossing die door de lerarenopleidingen werd ingebracht, is het verkennen hoe het toelatingsbeleid vanuit de lerarenopleidingen voor het aantonen van de vakinhoud ruimer kan worden ingericht. Hierbij zal gekeken worden of studenten mogelijk ook op andere wijze aan kunnen tonen dat ze voldoen aan de gestelde vakinhoud.1 Dit zou betekenen dat de drempel van de pre-master voor met name HBO-ICT studenten verlaagd wordt. Daarnaast zou ook gekeken kunnen worden naar het verruimen van de kaders voor het Zij-instroom in het beroep-traject. In dit traject kunnen kandidaten nu met maatwerk een eerstegraads bevoegdheid Informatica halen. Instellingen hanteren voor dit traject momenteel vaak strengere toelatingseisen dan wettelijk noodzakelijk. Door de toelatingseisen voor dit traject te verruimen, wat wettelijk gezien mogelijk is, zou in potentie een grotere doelgroep aangesproken kunnen worden.
Draagvlak
In dit onderzoek is het draagvlak voor een rechtstreekse route naar het eerstegraads docentschap Informatica onderzocht en niet specifiek hoe er meer tweedegraads Informaticadocenten opgeleid kunnen worden. Desalniettemin hebben wij in het onderzoek toch gekeken naar alternatieve mogelijkheden voor het behalen van een tweedegraads bevoegdheid Informatica. Het behalen van deze bevoegdheid is namelijk waardevol om de doorstroom naar een eerstegraads lerarenopleiding te faciliteren én om mogelijk ook informatica in de onderbouw van het havo/vwo aan te kunnen gaan bieden bij vo-scholen. Wij zien drie mogelijkheden voor het verkrijgen van meer docenten met een tweedegraads bevoegdheid Informatica. De eerste mogelijkheid is het aanbieden van de kopopleiding binnen de minor- en profileringsruimte voor alle HBO-ICT studenten. Een andere mogelijkheid is het toevoegen van uitstroomprofiel Informatica, gericht op het havo en vwo, aan de lerarenopleiding Leraar Technisch Beroepsonderwijs en aan de lerarenopleiding Mens en Technologie. Tenslotte zou er ook overwogen kunnen worden om de tweedegraads lerarenopleiding ‘Digitale Geletterdheid’ als profiel toe te voegen aan bestaande lerarenopleidingen (zoals de lerarenopleiding Techniek of Mens en Technologie) of los op te zetten. Hierbij moet wel worden gewaarborgd dat deze groep uiteindelijk ook door kan stromen naar een eerstegraads lerarenopleiding Informatica.
